De waarde van erfgoed in het digitale tijdperk

Op zondag 15 september 2017 werd het Erfgoedhuis op het Dorpsplein in Erps-Kwerps voor de tweede maal officieel geopend.  Dat gebeurde na ingrijpende verfraaiings- en renovatiewerkzaamheden die het gemeentebestuur in twee fases liet uitvoeren.  

Burgemeester Chris Taes (CD&V) hield een gelegenheidstoespraak over het belang van het Erfgoedhuis in een bij uitstek digitaal tijdperk.

“Het is een mooie dag voor het Erfgoedhuis Kortenberg.  Gespreid over verschillende jaren, zijn door het gemeentebestuur forse investeringen gedaan om dit gebouw in orde te brengen en klaar te maken voor een duurzame toekomst.  De schepen van openbare werken zal daarover straks de nodige toelichting geven.

Sommige mensen die niet met de werking van het Erfgoedhuis vertrouwd zijn, vragen zich af of dat allemaal wel ‘verantwoord’ en ‘nodig’ is, zoveel centen stoppen in een oud gebouw met een verzameling oud materiaal.

Het antwoord is ondubbelzinnig: “Ja”.

We leven vandaag in een digitaal tijdperk.  Voor wie er nog zou aan twijfelen: iedereen die hier vandaag aanwezig is en jonger is dan 50, zal voor het einde van de toespraken minstens 3 maal zijn of haar smartphone bekijken om te checken of er geen belangrijk nieuws gemist wordt.  En wie ouder is dan 50, zal het minstens één keer doen.  Velen onder ons zijn zo bang om niet meer ‘geconnecteerd’ te zijn met de rest van de wereld, dat ze vergeten om in het moment zélf te stappen, ervan te genieten en medemensen aan te spreken in plaats van hen te sms’en.  Ze vergeten in het ‘nu’ te leven, laat staan het verleden te koesteren. 

Amper dertig jaar geleden was dat nog helemaal anders: de mobiele telefoons waren zeldzame, onhandig grote futuristische bakken met een uitschuifbare antenne, het internet liep nog piepend en krassend over een vaste telefoonlijn en de ontvangst van de televisie moest nog bijgestuurd worden door op het dak aan de antenne te draaien.

Als we vijftig jaar terugkijken, was er nog geen sprake van ‘kleurentelevisie’, waren de fax en de telex de snelste communicatiemiddelen en moesten we al onze inkopen voor vrijdagavond rond hebben, want van broodautomaten, online winkels en pakjesdiensten hadden we nog nooit gehoord.  Vijftig jaar. Langer is het niet geleden.

Om onszelf niet voorbij te lopen, om de geschiedenis van ons dorp en de mensen die er leven niet te vergeten, om te blijven onthouden op welke grond we geboren en getogen zijn en hoe we eruit kunnen leren voor de toekomst, is dit Erfgoedhuis van bijzonder groot belang.

Om te beginnen bewaart het Erfgoedhuis documentatie over het hedendaagse leven in ons gemeente en onze regio, zoals krantenartikelen en flyers.  Vandaag wordt ook de Beeldbank voorgesteld, die met steun van het gemeentebestuur en een aantal sponsors wordt opgebouwd.  Die Beeldbank zorgt ervoor dat de enorme schat aan beeldmateriaal (foto’s, prentkaarten, tekeningen, registers, affiches, enz.) wordt gedigitaliseerd en geïnventariseerd, zodat het materiaal kan worden bijgehouden én kan worden opengesteld voor een breed, modern en jong publiek.

Daarnaast worden hier tal van documenten en geschriften bijgehouden die ons in staat stellen het verleden te begrijpen en in de mate van het mogelijke te reconstrueren.  De kerkarchieven hebben daarin een belangrijk aandeel. 

Een dergelijk parochiearchief biedt immers een schat aan informatie over het kerkelijke, het parochiale, maar ook het gewone burgerlijke leven in een periode waarin gegevens door andere verantwoordelijken nog niet zo nauwgezet en systematisch werden bijgehouden.  In die zin kunnen parochiearchieven zeker worden beschouwd als de voorlopers van de huidige registers van de burgerlijke stand, die door de steden en gemeenten worden beheerd.

Bovendien was de parochiepastoor in de 19^de eeuw lid van het armbestuur, het zogenaamde bureel van weldadigheid. Het archief van het armbestuur kwam op die manier ook in het kerkarchief terecht (met een overzicht van rekeningen, uitdelingen, begrotingen). Dat betekent dus dat het parochiearchief ook een soort van O.C.M.W.-archief avant-la-lettre bevatte voor de 19^de eeuw. Dat is interessant voor de sociale geschiedenis van de parochie en de gemeente en biedt ons inzicht in de manier waarop “zorg” toen werd geïnterpreteerd.

Het Erfgoedhuis houdt zich niet alleen bezig met het bewaren en classificeren van papieren documentatie.  Het is ook de motor en de inspirator bij het organiseren van de jaarlijkse Erfgoeddag en de Open Monumentendag.  Bij die gelegenheden worden niet alleen interessante bezoeken aangeboden, maar kunnen we ook proeven van de sfeer en de gebruiken van vroeger. Denk maar aan de huifkartochten vorige maand bij de Open Monumentendag aan de hoeve ‘De Zeven Slapers’ in Meerbeek.

Het Erfgoedhuis is daarnaast een kenniscentrum dat ten dienste staat van leerlingen, studenten en geïnteresseerde burgers.  Men kan hier terecht voor informatie en documentatie in verband met historisch en volkskundig onderzoek, voor begeleiding bij het opstellen van stambomen en voor het raadplegen van originele bronnen.

Alhoewel de witloofveiling in Kortenberg al enkele decennia gesloten is, we geen jaarlijkse Witlooffeesten meer organiseren en het aantal landbouwers dat in volle grond het witte goud kweekt elk jaar een beetje slinkt, beschouwen we Kortenberg nog altijd als dé Witloofgemeente van Midden-Brabant (en dus bij uitbreiding van Vlaanderen en van de wereld).  Kampenhout mag dan wel het Witloofmuseum hebben, maar de knowhow en het centrum van het historisch onderzoek over de witloofteelt, bevindt zich hier op deze plaats.  Laat ons in moderne termen dan maar zonder valse bescheidenheid zeggen dat Kortenberg het ‘kenniscentrum’ van de witloofteelt is.

Het Erfgoedhuis is ook een gewaardeerd onderzoekscentrum voor de geschiedenis van de kledij en van het alledaagse leven in onze gemeente en onze regio en biedt voor vroegere en ook huidige verenigingen de mogelijkheid tot het deponeren van waardevol materiaal dat elders geen plaats vindt of dat anders gewoonweg zou verdwijnen.

Ik wil dan ook alle bestuursleden, vrijwilligers en sympathisanten van het Erfgoedhuis danken en feliciteren voor het fantastische werk dat ze hier verrichten en niemand zal me kwalijk nemen dat ik Ereburgemeester Henri Vannoppen speciaal bedank voor zijn enorme toewijding als voorzitter van het Erfgoedhuis, waarin hij zo goed als al zijn vrije tijd investeert en waaraan hij zijn kennis en zijn expertise verleent.

Het gebouw van het Erfgoedhuis is nu helemaal in orde. De ziel van ons dorp zal er zeker levendig in worden gehouden.  Van harte proficiat.”