De
coronacrisis heeft ons met een schok doen beseffen hoe broos en kwetsbaar het
leven en het samenleven is in een wereld die we voordien onaantastbaar
achtten. Op korte en middellange termijn
buigen verstandige mensen zich over een exitstrategie: een manier om de strenge
gezondheids- en veiligheidsmaatregelen langzaam en gefaseerd af te bouwen en zo
te komen tot een ‘normalisering’ van het maatschappelijke verkeer.
De vraag is
tot welk soort normaliteit die normalisering zal leiden.
De
coronacrisis verplicht ons immers niet alleen om, meer dan vroeger, bewust om
te gaan met onze eigen fysieke integriteit en met onze sociale contacten, ze
drukt ons ook met de ontsmette neus op de normen en waarden die we als
samenleving (willen) nastreven. Dit is
een uitgelezen moment om ons maatschappelijk waardenstelsel te herijken en een
nieuw toekomstverhaal te schrijven met andere perspectieven en prioriteiten.
Het is een
opdracht voor iedereen die de maatschappij van morgen mee richting wil geven:
vanuit het gezin, vanuit het onderwijs, vanuit het middenveld, vanuit de
economische en financiële wereld, vanuit de media en vanuit de politiek.
We moeten de
kant kiezen van mensen die zorg dragen voor anderen. De kant van de artsen, verpleegkundigen en
verzorgenden, die in ziekenhuizen, woon-zorgcentra en voorzieningen, op gevaar
van eigen leven, mensen in nood met de beste zorgen ondersteunen. Uiteraard.
Maar ook de kant van helden die zelden in de spotlights staan: de familieleden
en mantelzorgers die, dag na dag, ouderen, mensen met een beperking of met
psychische problemen bijstaan. De mensen voor wie geen enkele extra inspanning
te veel is, wanneer de specifieke situatie van ouder, kind of buur dat nodig
maakt.
We moeten de
kant kiezen van mensen die het mogelijk maken om in onze basisbehoeften te
blijven voorzien: de landbouwers, bakkers, slagers, kruideniers, de mannen en
vrouwen aan de kassa’s in de supermarkten, de chauffeurs en magazijniers, de
bus-, trein- en trambestuurders, de koeriers van de pakjesdiensten.
We moeten de
kant kiezen van de vele ordehandhavers die niet kicken op machtsvertoon of rambogedrag,
maar die er mee voor zorgen dat de maatregelen die noodzakelijk zijn om onze
gezondheid te beschermen, met redelijkheid én met gestrengheid worden
gehandhaafd.
We moeten de
kant kiezen van de professoren en de leerkrachten die getuigen van creativiteit
en flexibiliteit om hun studenten en leerlingen ook vanop afstand te blijven
motiveren en hen nieuwe leerinhoud aanreiken, zodat het school- en academiejaar
nog kan worden gered. We moeten de kant
kiezen van de leerkracht die in zijn of haar vrije tijd e-mails stuurt naar
leerlingen die in deze moeilijke tijden onder de radar blijven, die telefonisch
bij ouders informeert hoe het met zoon of dochter gaat, die Facebookberichtjes
plaatst om tweedehands laptops of tablets te schooien voor kansarme scholieren.
We moeten de
kant kiezen van jeugdbewegingen die spontaan briefjes in de brievenbussen gaan
steken met het aanbod om boodschappen te doen of kleine klusjes op te knappen
voor mensen die niet buiten mogen of buiten kunnen.
We moeten de
kant kiezen van zangers, acteurs, dichters en auteurs die ons via hun verhaal
verbinden met universele thema’s en waarden die we samen en toch individueel
kunnen koesteren. Van humoristen ook,
die ons de relativiteit doen inzien van dikdoenerij, maar ook van het moment.
We moeten de
kant kiezen van gezinnen – in welke vorm of samenstelling ook – die elke dag
hun best doen om (tele)werk te combineren met koken, het huis op orde te houden,
kinderen te helpen met hun huiswerk, te zorgen voor afwisseling en ontspanning,
conflicten te voorkomen of te ontmijnen, elkaar moed in te spreken en samen moeilijke
momenten op te vangen.
We moeten de
kant kiezen van mensen die ook in donkere dagen plannen maken om weer aan de
slag te gaan, om te ondernemen, om alternatieven te zoeken voor nieuwe
omstandigheden: de winkeliers, de ambachtslieden, de kleine zelfstandigen, de
KMO’ers, de horeca-uitbaters, de fietsenhandelaars, de garagisten, de bedienden.
Om dat
allemaal mogelijk en betaalbaar te maken, zal het ook noodzakelijk zijn om
nieuwe maatschappelijke keuzes te maken.
We moeten
niet de kant kiezen van de financiële markten, die superwinsten maken op basis
van louter virtuele waardebepalingen, die grof geld verdienen met speculatie en
supersnelle transacties zonder enige menselijke of economische meerwaarde. Daartoe is zowel op nationaal als op
internationaal vlak een nieuw financieel beleid noodzakelijk met fundamentele
hervormingen en met een veel grotere fiscale rechtvaardigheid. Het is absoluut onaanvaardbaar dat de
financiële gevolgen van de coronacrisis gedragen zouden moeten worden door de
grote groep ‘gewone’ mensen die ons voor een catastrofe hebben behoed.
We moeten
niet de kant kiezen van het corporatisme of van het enggeestig
nationalisme. De trieste gevolgen van
een dergelijke houding zien we momenteel in Europa. Het is een regelrechte schande dat, door
gebrek aan leiderschap en politieke moed, de Europese solidariteit is uitgehold
tot een bancair systeem van zakelijke leningen en oplopende schuldenlast. Wat de zwaarst getroffen landen nodig hebben,
is geen nieuwe, onbetaalbare leninglast die als een molensteen rond de nek van
hun inwoners wordt gehangen, maar échte hulp die niet moet worden
terugbetaald. Welke betere bestemming
zouden de reserves van de ECB kunnen krijgen?
Zal Europa de tollenaar of de ziener zijn?
We moeten
niet de kant kiezen van mensen, instellingen of partijen die haat en tweedracht
proberen te zaaien. Ook de media spelen hierin een cruciale rol. Natuurlijk
moeten beleidsbeslissingen door een kritische bril worden bekeken en natuurlijk
is een omroep geen spreekbuis van een regering of een minister. Maar de gretigheid waarmee sommige media elke
dag blijven terugkomen op fouten die al lang geleden werden aangeklaagd en
toegegeven, maakt het haast onmogelijk om het zo noodzakelijke vertrouwen te
geven aan de politieke verantwoordelijken die ons, met of tegen de zin, uit de
crisis moeten loodsen. Bart Schols heeft
met zijn team de voorbije weken getoond hoe het op een evenwichtige en
constructief-kritische manier kan in “De Afspraak”. Hetzelfde kan jammer genoeg
niet worden gezegd van vele andere duidingsprogramma’s op radio en tv.
We moeten
niet de kant kiezen van de onverantwoordelijke dwazen die, in naam van hun
onaantastbare vrijheid, anderen in gevaar brengen en die met hun egoïsme
aantonen welke ‘hel’ de anderen wel kunnen zijn. Zij verdienen niet alleen onze afkeuring en
minachting, ze verdienen ook strenge straffen en maatschappelijke veroordeling.
We moeten
kiezen voor zorgzaamheid, solidariteit, positief engagement, menselijkheid,
optimisme, ondernemingszin, verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid. En dat moeten we consequent vertalen in de
beleidskeuzes die in het post-coronatijdperk zullen moeten worden gemaakt.
Werk aan de
winkel voor politieke partijen die nog iets willen betekenen in de
toekomst. Ook voor de mijne.
